مخاطرات پیرامون محیط زیست ما (فراشبند)

مقدمه

      چنان چه بخواهیم از حوادث و مخاطرات پیرامون شهرستان صحبت کنیم به دو مقوله برخورد می کنیم :

      اول آنکه: حادثه در گروه حوادثی است که انسان در ایجاد آن دخالت داشته یا این که یک رویداد و حادثه غیر مترقبه طبیعی است

      دوم آنکه: این حادثه برکدام قشر(روستایی ، شهری یا عشایری) و با چه گستره ای ، چه حجمی از مردم را تحت تاثیر خود قرارمی دهد.

       با عنایت به این که دو گروه حوادث انسان ساخت و طبیعی بستر مناسبی در این شهرستان برای خود مهیا نموده نیاز به توجه ویژه به برنامه ای مدون و از پیش تعیین شده می باشد تا در زمان بروز حادثه با کم ترین هزینه بتوان به مردم خدمات قابل توجه ارایه نمود و یا حتی از بروز بسیاری حوادث جلوگیری نمود0

 

 

بسم الله الرّحمن الرّحیم

 

 

 

مخاطرات پیرامون محیط زیست ما (فراشبند)

 

 

 

 

 

تهیه کننده :

امید خسروی

 

جمعیت هلال احمرشهرستان فراشبند ـ اسفند90 

 

 

باسمه تعالی

مقدمه

      چنان چه بخواهیم ازحوادث و مخاطرات پیرامون شهرستان صحبت کنیم به دو مقوله برخورد می کنیم :

      اول آنکه: حادثه در گروه حوادثی است که انسان در ایجاد آن دخالت داشته یا این که یک رویداد و حادثه غیر مترقبه طبیعی است.

      دوم آنکه: این حادثه برکدام قشر(روستایی ، شهری یا عشایری) و با چه گستره ای ، چه حجمی از مردم را تحت تاثیر خود قرارمیدهد

       با عنایت به این که دو گروه حوادث انسان ساخت و طبیعی بستر مناسبی در این شهرستان برای خود مهیا نموده است نیاز به توجه ویژه به برنامه ای مدون و از پیش تعیین شده می باشد تا در زمان بروز حادثه با کم ترین هزینه بتوان به مردم خدمات قابل توجه ارایه نمود و یا حتی از بروز بسیاری حوادث جلوگیری نمود

. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حوادث انسان ساخت:

           که حوادث ساخته دست انسان هاست و به طور مستقیم انسان ها در به وجود آمدن آن نقش دارند مانند انفجار ها که در ایجاد تونل یا معادن و یا حتی در نقاط مسکونی به صورت ناگهانی نشت گاز و زدن مثلا کلید برق رخ می دهد ویا این که گود برداری به صورت غیر اصولی که باعث ریزش ساختمان های مسکونی مجاور می شود و یا حوادث جاده ای که منجر به تصادف خودرو با خودروهای دیگر و یا برخورد با کناره های جاده ویا انحراف ازجاده و سقوط در دره و غیره می گردد . همچنین آتش سوزی های خانگی ویا گسترده مانند به آتش کشیدن جنگل ومراتع از جمله حوادث و مخاطرات انسان ساخت به حساب می آیند

حوادث و بلایای طبیعی

                از جمله حوادث و بلایای طبیعی نیز میتوان تعداد انبوهی از مخاطرات و بلایا را بر شمرد که به صورت خلاصه به تعدادی از آنها اشاره می کنم.

زلزله ، که باعث ویرانی فراوان می شود و بسیاری را خانه به دوش می کند.

سیل ، که شاید به شدت زلزله نباشد امّا کمتر از آن نیز نیست.

رعد و برق

صاعقه

طوفان

طوفان شن

خشک سالی

گرد و غبار (ریز گردها)

تخریب سد

رانش زمین

باران های شدید و سیل آسا

تگرگ

برف و بوران

بهمن

ریزش کوه

آتش فشان و

...

   

   اقلیم فراشبند

   شهرستان فراشبند که با وسعتی قریب 6000 کیلومترمربع و ارتفاعی حدود 590متر از سطح دریا و در حد فاصل عرض ˝08  َ06   ˚28 و ˝52     َ49     ˚28  شمالی و طول ˝02    َ10    ˚ 52   و   ˝15    َ18   ˚52  با آب و هوایی نسبتا گرم و خشک قراردارد بعضی از این حوادث (طبیعی و مصنوعی )را به چشم خود دیده است و بعضی دیگر نیز به دلیل شرایط اقلیمی و آب و هوایی هنوز در این گستره جغرافیایی به وقوع نپیوسته است.

حوادث رخ داده

از جمله حوادث رخداده می توان به:

 سیل در سال 1365 به صورت تقریبا فراگیر و در سال های 68 و 82  و 89تقریبا شدید اشاره کرد شاید دلیل آسیب پذیر بودن مردم در مقابل سیل را بتوان به عوامل زیر نسبت داد؛

1 – عبور دو شعبه رودخانه فصلی ازمرکز شهر به فاصله سرچشمه یک کیلومتر و در مرکز شهر به فاصله تقریبی دو کیلومتر ، یکی به طول 1500 متر از شهر را طی می کند تا از شهر بگذرد و دیگری بیش از 4کیلومتر در شهر جریان دارد و در نهایت نیز در شهر ختم شده و ره آورد آن در باغ ها  و کوچه های اطراف سرگردان می شود.

2 – عمدتا خشک سالی و کم بارشی باعث غفلت مردم از آثار ویرانگر سیل می شود و در بستر رودخانه ها بدون هیچ گونه حفاظی اقدام به ساخت منازل و راه ودیگر ابنیه می کنند.

3 –بالاتر از شهر و در دهانه رودخانه ها نسبت به برداشت خاک به صورت غیر اصولی و بی رویه اقدام می گردد.

4 – کف خیابان ها و کوچه ها بی هیچ ملاحظه ای به صورت سلیقه ای ایجاد می شود و هنگام بروز سیل به منازل با سطح پایین تر آسیب می رسد. 

5 – ریختن زباله در جوی ها و جدول های کنار خیابان . در هنگام بارندگی های طولانی مدت این اقدام باعث گرد آمدن آب های سطحی و ایجاد سیل می شود .

6-عدم امکان دسترسی سریع به روستاها و آبادی ها به علت نبود راه های ارتباطی مناسب.

7-  نبود امکانات کمک رسانی پیشرفته در شهرستان.

8-پراکندگی ساکنین عشایری و روستایی.

 همچنین

 زلزله در آذر ماه 84 با شدت 5.9 ریشتر ساعت 8:40شب مناطق کوهستانی اطراف دهرم و دژگاه را به لرزه در آورد که فقط به علت غیرمسکونی بودن منطقه آسیب های آن نا شناخته ماند 0 در سال 86قسمت هایی از روستای قنات باغ چندین با ر لرزید که باعث رعب وحشت ساکنین منطقه شد و در سال جاری(1390) نیز دو بار در ماههای خرداد و تیر زمین لرزه هایی با شدت 8/3 و 9/3 منطقه دهرم را لرزاند که الحمد لله کسی دچار آسیب و ضرر و زیان نشد. امّا آخرین مورد که در 5 آذر ماه امسال رخ داد در مجموعه دژگاه بود که بیش از 950 خانوار را در 10 روستا بی سرپناه کرد و باعث ورود خسارت به تمامی خانه ها شد.شاید بتوان دلایل زیر را برای اضافه شدن میزان آسیب در هنگام بروز زلزله در این شهرستان برشمرد.

1-    بیشتر ساکنین این منطقه روستایی و عشایرند و از آنجا که امکانات کمتری در اختیار دارند و همچنین از وضع معیشتی خوبی برخوردار نیستند از ساخت منازل استاندارد معذورند.

2-    به دلیل نبود نظارت کافی ، حتی شهرنشین ها استاندارد های ساخت و ساز را رعایت نمی کنند.

3-    در محله های قدیمی عمدتا منازل به صورت سنتی و با خشت و گِل ساخته شده اند.

 باد های شدید که هرساله به ویژه در فصل زمستان شاخ و برگ درختان را به رقص در می‌ آورد باعث ایجاد خسارت به عشایر منطقه می شود . همان طور که گفته شد عشایر بیشترین قشر آسیب پذیر از این بلای طبیعی به حساب می آیند زیرا منازل آنان از چادر برزنتی و یا چادر سیاه ایجاد شده و همچنین تمام زندگی آنان که گوسفندان و علوفه دام آنان است در چادر وکپر نگ هداری می شود.

بارندگی های شدید که هر چند سال یک بار مردم و مسوولین را غافل گیر می کند ؛ مثلا در سال های 69 و 83 و در سال گذشته به صورت یک هفته بارندگی پیاپی. که عوامل ذیل بر شدت خسارت آن کمک می کند؛

1-    از آنجا که  این شهرستان بسیار کم بارش است و گاهی اوقات در طول سال کمتر از 160 میلی متر بارش سهم دارد اما همین مقدار نیز در بعضی سال ها به یک باره ودر طول 6 روز روی داده و در 359 روز دیگر سال اصلا بارشی وجود نداشته  و یا به ندرت اتفاق افتاده است.  

2-    به علت کمی بارش ، مسوولین از عواقب آن غافل می شوند و سطح خیابان ها ، کوچه ها و دهانه پل ها را کوچک تر وپایین تر از نیاز می سازند.

3-    منازل خشت و خاکی از ناحیه سقف دچارآسیب می شوند.

4-    چادر های عشایر در بارندگی های بیش از نیم روز پاسخگو نیست.

5-    زیرسازی خیابان ها مناسب نیست ودر بارندگی های پنج شش روزه آسیب پذیرند.

6-    عدم دسترسی سریع به روستاییان و عشایر، به علت نداشتن راه مناسب و وسعت شهرستان و پراکندگی جمعیت.

آتش سوزی های خانگی که آنقدر فراوان است که نمی توان در مورد آمار دقیق آن اظهار نظر نمود. عمده دلایل آن را می توان به صورت زیر لیست نمود:

1- عدم رعایت استاندارد در ساخت ساختمان به ویژه سیم کشی برق ساختمان و لوله کشی گاز در مناطق شهری و روستایی

2- عدم آشنایی کافی استفاده کنندگان از خدمات برق و گاز  در شهر و روستا

3- دور نگه نداشتن وسایل آتش زا مثل کبریت و فندک از دسترس کودکان

4-عدم آشنایی با اصول نگ هداری مواد سوختنی

5- عدم آشنایی با نحوه کارکرد و استفاده از وسایل گاز سوز و خطرات استفاده نا صحیح  به ویژه در بین عشایر

و آتش سوزی های گسترده که به حمدالله کم تر رخ می دهد اما دلایل آن را می توان چنین برشمرد:

1 – اختلافات سلیقه ای و قبیله ای که عمدتا در بین عشایر بر سر چراگاه دام و مراتع اتفاق می افتد.

 2- کوتاهی در خاموش کردن آتش بعد از استفاده

3- کودکان در هنگام تفریح در جنگل ها آتش برپا می کنند و از خاموش کردن‌آن عاجزند

4-اتفاقات طبیعی مثل رعد و برق...

رعد و برق در سال های گذشته باعث قربانی شدن یک کشاورز در منطقه دهرم گردید و آبانماه امسال  نیز پسر بچه 7-8ساله در روستای حسین آباد به علت اصابت رعد وبرق از ناحیه کمر و پشت پا مصدوم و دچار سوختگی شدید شد.

ایستادن کنار تیر برق و یا زیر درختان و یا قدم زدن در بیابان می تواند باعث از دست دادن حیات فرد در هنگام رعد و برق باشد.

درختان با چوبهای ترد ازجمله اکالیپتوس دراطراف خیابان ها و بعضی در منازل دیده می شودکه سریع رشد نموده و سر به فلک می کشد ولی با اولین باد متوسط شاخه های آن شکسته و بر سر ساختمان ها و سر و روی رهگذران می افتند

درختان نخل نیز کم خطرتر  از درختان اکالیپتوس نیستند 0

حوادث جاده ای در مسیر های مواصلاتی فیروزآباد و امامزاده شهید و اخیرا جاده عسلویه به شیراز در حوزه استحفاظی این شهرستان بسیارچشم گیر است و در جاده کازرون کمتر 0 اما دلایل افزایش ایجاد و خسارت آن به شرح زیر می باشد

 

1-    وجود زیارت گاه امامزاده شهید(ع) در این شهرستان سالانه زائران زیادی رابه سمت این شهرستان سوق می دهد ـ  سال گذشته بالغ بر هفت صد هزار نفرـ که این امر باعث می گردد افراد با سلایق و علایق گوناگون به این دیار سرا زیر شوندکه تجمیع علایق نیزباعث ایجاد تضاد و تناقض در رفتار های گوناگون افراد می گردد.از اینرو رانندگی و امور حمل و نقل وجاده نیز از این قاعده مستثنی نیست که با عنایت به تنگی جاده های منتهی به زیارت گاه چه ازسمت فراشبند و چه ازسمت عسلویه و همچنین رعایت نکردن نکات ایمنی ازسوی رانندگان و سرنشینان خودروها و همچنین عدم آشنایی رانندگان با جاده ها و ازهمه مهم تر تردد موتور سیکلت های چند راکبه و عدم استفاده از کلاه ایمنی در طول سال و به خصوص درایام نوروز بسیار خطر ساز و خطرناک است . خلاصه :

2-    غیر استاندارد بودن جاده های قدیمی

3-    نا آشنا بودن رانندگان با راههای ارتباطی

4-    وجود موتور سواران فاقد گواهینامه در خیابان ها و جاده ها

5-    عدم رعایت اصول ایمنی در هنگام رانندگی و موتور سواری

6-     عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی

7-    عدم برخورد شدید با خاطی

8-    عدم نظارت کافی

9-    عدم یک جاده کمر بندی خارج از شهر که کامیون ها و تانکر های حامل مواد سوختی و محترقه از آن مسیر تردد نمایند.

سقوط از ارتفاعات

1)با وجود آن که زیاد اتفاق افتاده در اطراف شهرستان افراد در سنین مختلف در کوه ها سقوط کرده و دچار آسیب های جدی شده اند و بعضی اوقات منجر به فوت فرد گردیده اما هرگز به این مشکل توجهی نشده است0 در هشت ماه اول امسال دونفر از کوه سقوط کرده و از ناحیه شکم و کمر دچار آسیب جدی شده اند 0 که این دو نفر در دوعملیات جداگانه توسط امدادگران جمعیت هلال احمر حمل وبه مرکز درمانی فراشبند  و بیمارستان فیروزآباد منتقل شده اند0

 2)وجود چاه های گشاد و با عمق زیاد که اغلب در باغ ها جهت آبیاری  نخل ها قابل استفاده بوده همچنان دهان باز مانده و در انتظار طعمه ای است تاآن را ببلعد سال گذشته یک نفر با سقوط در یکی از همین چاه ها جان خود را از دست داد0

3)  وجود پل های مرتفع بدون لبه و حفاظ که تا کنون یک نفر را به کام مرگ کشانده و دو نفر دیگر را با شدت جراحت روانه بیمارستان نموده است

 

انفجار

        بحمد اله تا کنون شاهد آن نبوده ایم اما مهم ترین موردی که شاید از گفتن آن نیز غافلیم   عبور 4 خط لوله 56 اینچ گاز که گازپالایش شده پالایشگاه های آغار و دالان و کنگان را به کشورهای همسایه شمالی منتقل می کنند و همچنین خود پالایشگاه و ایستگاه تقویت فشار گاز بعثت که بزرگترین ایستگاه تقویت فشار گاز در خاور میانه است خواب انسان های فهیم را آشفته می کند زیرا کوچکترین جرقه می تواند آتشی بر پا کند که قدرتی بیش از زلزله 9 ریشتری دارد و علاوه بر ساکنان شهرستان  می تواند اثار مخرب خود را به شهرستان های هم جوار نیز صادر نماید.

اما از همه مهم تر می توان به خطری که بسیار پر رمز و راز است و کمتر کسی به ان توجه می کند اشاره نمود

خشکسالی

این مخاطره و این حادثه که چونان لاک پشتی خزنده پیش می رود و کمتر کسی متوجه وجود بی آزار آن می شود هر اکوسیستمی را از پا در می آورد چرا که هر نوع موجود زنده ای را که در نظر بگیریم به آب زنده است و زندگانی هر موجود به آب وابسته0

بهتر است بدانیم تنها خطری که وجود آن و پیامد آن سال ها به طول می انجامد تا انسان ها آن را درک کنند همین خشک سالی است.

از آن جا که انسان ها نیز در تشدید عواقب و نتایج ناهنجار خشک سالی دخیل اند باید در پی راهکارهایی باشیم تا این عواقب را حداقل کاهش دهیم هرچند التیام این درد سالیان سال زمان می برد و با توجه به اینکه تمام اقشار جامعه باید به این مسائل واقف باشند تا در راه رسیدن به هدف گام بردارند مساله پیچیده تر می شود0

خشک سالی که اغلب مردم به وجود آن اعتقاد دارند از حدود سالهای 1365 دربین عموم شناخته شد که بیشتر اذهان به این سمت حرکت می کند که دلیل این خشکسالی فقط و فقط کمبود بارش باران بوده و دلیلی  جز بی دینی و کفران نعمت عموم مردم ندارد

البته من هم جدا از عموم مردم نیستم و میدانم که اگر کفران نعمت کنیم خدا نعمت های خودرا برما نازل نمی کند چرا که

شکر نعمت نعمتت افزون کند                   کفر، نعمت از کفت بیرون کند

اما آیا همین جمله کافیست تا ابرهای سیاه بیایند و دوباره باران های سیل آسا ببارد؟

فرض کنیم یک مخزن آب که 50شیر آب دارد و مرتب از 50شیر آن آب برداشت می شود و چهار روزی یکبار شارژ می شود آیا با بی آبی مواجه نمی شود؟مساله از همین جا آغاز می شود در یک سال که دوازده ماه است سه ماه بارندگی داریم و آب هایی که کمتر در زمین فرو می روند طی یک سال (12ماه) بوسیله پمپ های مختلف پمپاژ می شوند و در کارهای مختلف از جمله کشاورزی به کار گرفته می شوند 0

روزگاران گذشته بدون آنکه به کمبود آب فکر کنیم به فکر خود کفایی در تولید گندم افتادیم،  همه می دانیم که گندم محصولی است که تولید آن بیشترین آب را نیاز دارد.

دوست دیگری کشت ذرت را پیشنهاد داد کشاورزان که مثل سایر اقشار جامعه از پول خوششان می آمد تشویق شدند تا پس از برداشت گندم به کشت ذرت و غیره بپردازند و شبانه روز شیره وجودی زمین را بمکند و محصولات مختلف برداشت کنند 0 خوب است در اینجا به داستانی واقعی که چندی پیش در این شهر اتفاق افتاد اشاره کنم

سالها قبل در یکی از مناطق فراشبند (محله سه چرخی)چاهی حفر شد که در عمق 3متری آب فوران کرد و مقنی را مجبور کرد تا بیل وکلنگ خود را رها کرده و فرار کند و بعد همسایه ها با همیاری یکدیگر اقدام به مهار آب چاه نمودند0 چون همگی ترسیدند مبادا  آب اسباب زندگی آنها را با خود ببرد0اما امروزه برای بیرون کشیدن آب از زمین باید به عمق دویست متری برویم و درانجا آبی با طعمی متفاوت جستجو کنیم0

 آبی که در سالهای 1365 و قبل از آن از خروجش از زمین جلوگیری می کردیم امروزه باید در زیر زمین و باطعمی نا خوشایند در عمق 200 متری زمین جستجو کنیم

  

 

 

آیا واقعا فقط کم بارشی این همه پیامد دارد !!!!

یا

بد مصرف کردن هم میتواند مزید بر علت باشد؟

 

 

راستی برای دفع مخاطرات

 انسان ساخت و یا طبیعی پیرامون خود

چه اندیشیده ایم؟؟؟؟؟

 

   

 

گردآورنده: امید خسروی

                                                                                23/12/90